Najważniejsze pojęcia dotyczące rozprawki: teza, hipoteza, przykład, argument. Lista uwag i wskazówek przydatnych w pisaniu rozprawek.
Jak napisać rozprawkę krok po kroku? Te zasady trzeba znać. unsplash/ Kenny EliasonJak napisać rozprawkę? Jest to forma pisemna, która zazwyczaj występuje na egzaminie dojrzałości, ale także na egzaminie ósmoklasisty. Powinna się składać z trzech części: wstępu, rozwinięcia i zakończenia. Wielu uczniów zadaje sobie pytanie, jak dobrze napisać rozprawkę. Są pewne stałe zasady, o których należy pamiętać. Istotne jest, by przed rozpoczęciem pisania stworzyć plan rozprawki. Warto też zapoznać się z przydatnym słownictwem, dowiedzieć się, w jaki sposób tworzyć tezę, hipotezę i argumenty. Wyjaśniamy, jak poprawnie napisać rozprawkę krok po kroku. Spis treściJak napisać rozprawkę?Budowa rozprawki – schematJak napisać dobrą rozprawkę? – krok po krokuRozprawka – przydatne słownictwoPrzykłady rozprawek maturalnychPrzykład rozprawki na egzamin ósmoklasisty Jak napisać rozprawkę?Rozprawka jest formą wypowiedzi, która najczęściej występuje na egzaminie ósmoklasisty, a także na maturze. Ma ona ściśle określoną konstrukcję. Można przypuszczać, że ze względu na to, napisanie rozprawki nie jest trudne. Trzeba jednak pamiętać, że rozprawka to dłuższa wypowiedź pisemna, która wymaga od autora przemyślenia tematu, stworzenia planu, a także odpowiedniej argumentacji i głębszej rozprawki powinien przyjąć konkretne stanowisko wobec problemu, które może być wyrażone w formie tezy lub hipotezy. Czym jest teza, a czym hipoteza najlepiej pokazać na przykładzie. Temat wypracowania maturalnego z 2015 roku brzmiał: „Wolna wola człowieka czy siły od niego niezależne – co przede wszystkim decyduje o ludzkim losie? Rozważ problem i uzasadnij swoje zdanie, odwołując się do podanego fragmentu Lalki, całego utworu Bolesława Prusa oraz innego tekstu kultury”.W tym przypadku teza mogłaby brzmieć: „O losie człowieka decyduje przede wszystkim wolna wola człowieka”, a hipoteza: „Trudno jednoznacznie stwierdzić, czy o ludzkim losie decyduje wolna wola człowieka, czy siły od niego niezależne”. Podobnie wygląda to w przypadku rozprawki na egzaminie ósmoklasisty. Dla przykładu weźmy temat z ubiegłego roku: "Napisz rozprawkę, w której rozważysz trafność stwierdzenia, że w trudnej sytuacji człowiek poznaje samego siebie. W argumentacji odwołaj się do wybranej lektury obowiązkowej oraz do innego utworu literackiego". Teza mogłaby brzmieć: "W trudnej sytuacji człowiek poznaje siebie samego", zaś hipoteza: "Trudno stwierdzić, czy w trudnej sytuacji człowiek poznaje samego siebie". Mówi się o tym, że rozprawka z tezą jest łatwiejsza do napisania. Poleca się więc ją osobom, które nie czują się pewnie w pisaniu rozprawki – schematRozprawka powinna składać się z trzech części: wstępu, rozwinięcia i zakończenia. To schemat rozprawki, którego należy w rozprawce – w tej części zarysowujemy temat i określamy problematykę zagadnienia, o którym będziemy pisać. Dobrym rozwiązaniem jest umieszczenie tezy lub hipotezy na końcu wstępu. Teza, tak jak to było widoczne na powyższych przykładach, powinna przyjąć formę stwierdzenia, a hipoteza – przypuszczenia. Rozwinięcie – to zasadnicza i najdłuższa część rozprawki. Mówi się o tym, że rozwinięcie powinno składać się z trzech akapitów, a w każdym z nich autor ma zawrzeć trzy argumenty i dwa-trzy przykłady. W rozprawce uczeń musi zawrzeć minimum dwa argumenty. Jeśli we wstępie postawiliśmy tezę, w rozwinięciu należałoby ją uzasadnić, przywołując odpowiednie argumenty i przykłady. Jeśli jednak zdecydowaliśmy się na rozprawkę z hipotezą, musimy rozważyć problem, przywołując argumenty za i przeciw. Zakończenie – na końcu podsumowujemy temat, przypominając tezę zawartą we wstępie lub ustosunkowujemy się do postawionej wcześniej hipotezy (np. „Podsumowując rozważania, można dojść do wniosku, że człowiek poznaje samego siebie właśnie w trudnych, a niekiedy nawet tragicznych sytuacjach” lub: „Po przeanalizowaniu powyższych przykładów można dojść do wniosku, że człowiek poznaje sam siebie, kiedy doświadcza w życiu trudności”). Pamiętajmy jednak, że podsumowanie nie może być jednozdaniowe. Najlepiej, jeśli będzie skłaniało ono czytelnika do refleksji na dany temat. Można w tym miejscu zamieścić także stosowny cytat. Jak napisać dobrą rozprawkę? – krok po krokuZasady, o których powinnyśmy pamiętać, pisząc rozprawkę, są bardzo ważne. Właśnie dlatego stworzyliśmy krótki poradnik, jak napisać rozprawkę krok po kroku:1. Na samym początku czytamy dokładnie polecenie. Ten punkt wydaje się niepozorny, ale jest bardzo ważny. Zapoznajemy się z limitem słów, który zawsze zawarty jest w poleceniu (w przypadku rozprawki maturalnej) i przestrzegamy go podczas pisania. Warto kilkukrotnie przeczytać temat: zwrócić uwagę, do jakich i ilu utwór literackich, dzieł kultury czy lektur mamy się odwołać, a także czy w poleceniu zostało zawarte sformułowanie: „odwołaj się do całego utworu”.2. Następnie czytamy fragment tekstu, który został dołączony do polecenia. W przypadku wypracowań maturalnych bardzo często są to utwory, znajdujące się na liście lektur obowiązkowych (patrząc na poprzednie lata, zazwyczaj pojawiała się „Lalka” Bolesława Prusa i „Dziady” Adama Mickiewicza). Już podczas zapoznawania się z fragmentem, warto jest osadzić utwór w danej epoce literackiej. Fragment można przeczytać kilkukrotnie. Inaczej jest w przypadku rozprawki na egzaminie ósmoklasisty. Tam nie mamy podanego utworu, warto jest jednak zastanowić się, która z lektur obowiązkowych okaże się dla nas dobrym przykładem. Pamiętajmy, że lektury obowiązkowe na egzaminie ósmoklasisty są wypisane w arkuszu. 3. Bardzo ważnym elementem jest stworzenie planu rozprawki. Podzielmy sobie go na trzy części: Wstęp – krótko zarysujmy temat i postawmy tezę lub hipotezę. Zapiszmy ją. Rozwinięcie – od myślników wypiszmy argumenty, a także przykłady, które będą je obrazować. Można również zapisać odwołania do utworu, którego fragment został zawarty w poleceniu (w przypadku rozprawki maturalnej) lub przypomnieć sobie najważniejsze fragmenty z lektury obowiązkowej, do której chcemy się odwołać (w przypadku egzaminu ósmoklasisty). Zakończenie – w naszym planie w jednym lub dwóch zdaniach zawrzyjmy podsumowanie, które będzie skłaniało czytelnika do dalszych rozważań na dany temat. Plan pisania rozprawki jest bardzo ważny. W momencie, gdy stracimy wątek lub nie będziemy wiedzieli, co dalej pisać, możemy wrócić do planu i zobaczyć, w którym miejscu rozprawki jesteśmy i co jeszcze powinniśmy zawrzeć w naszym na powtórkę!Materiały promocyjne partnera 4. Przed samym pisaniem warto jeszcze raz przeczytać polecenie i upewnić, że przykłady i argumenty, które chcemy przytaczać, podczas pisania są zgodne z tym, co zostało zawarte w Piszemy rozprawkę. Pamiętajmy, że warto przytaczać cytaty z podanego fragmentu tekstu i ściśle trzymać się ustalonego wcześniej planu. Nie zapomnijmy odwołać się do całości utworu, jeśli tak sugeruje polecenie. W przypadku rozprawki na egzaminie ósmoklasisty nie mamy podanego fragmentu tekstu, ale powinniśmy bardzo dobrze znać lektury obowiązkowe. Pamiętajmy, by pochwalić się swoją wiedzą i pokazać, że dobrze znamy dany utwór. Ale nie streszczajmy go!6. Po napisaniu warto przeczytać rozprawkę kilkukrotnie: sprawdzić błędy ortograficzne, interpunkcyjne, stylistyczne, upewnić się, że zrealizowaliśmy wszystkie punkty zawarte w poleceniu (np. odwołaliśmy się jedynie do dzieł literackich, a nie dzieł kultury, jeśli tak właśnie było zasugerowane w poleceniu). Sprawdzamy też, czy tekst jest błędy w pisaniu rozprawki to streszczanie utworu, zamiast analizowania go w kontekście podanego tematu, mylenie przykładu z argumentem, złe postawienie tezy, a także pisanie w podsumowaniu jedynie tego, co było powiedziane już wcześniej. Rozprawka – przydatne słownictwoPrzed samym pisaniem rozprawki warto zapoznać się z przydatnym słownictwem. W zależności od tego, czy piszemy wstęp, rozwinięcie czy zakończenie należałoby użyć poniższych lub podobnych wstępie:Temat dotyczący… fascynował ludzi od zawsze… Problem, który chcę poruszyć… Wiele osób uważa, że…, ja jednak chciałabym zwrócić uwagę na inny aspekt tego problemu… Czy prawdziwe jest stwierdzenie, że… Właśnie dlatego uważam, że… Myślę, że… W rozwinięciu:Na początku moich rozważań chciałabym zaznaczyć… Jednym z pierwszych argumentów, który potwierdza zasadność tej tezy, jest… Warto w tym miejscu przytoczyć przykład bohatera, jakim jest… Kolejnym zagadnieniem jest… Nie można zapomnieć o… Należy też zauważyć, że… Z jednej strony…, z drugiej zaś… Ostatnim już argumentem… W zakończeniu:Podsumowując… Jak wynika z przytoczonych wyżej argumentów… Zebrane przykłady potwierdzają, że… Reasumując… Myślę, że przytoczone przeze mnie argumenty pokazały, że… Przykłady rozprawek maturalnychPrzykłady rozprawek można znaleźć na w informatorze Centralnej Komisji Egzaminacyjnej, warto jednak pamiętać, że najlepszym sposobem na nauczenie się pisania rozprawek, jest po prostu praktyka, a więc pisanie. Chcąc poćwiczyć przed egzaminem maturalnym, dobrze jest sprawdzić matury z ubiegłych lat, a także arkusze egzaminu ósmoklasisty. Wszystkie materiały znajdują się na stronie rozprawki na egzamin ósmoklasistyRozprawka na egzaminie ósmoklasisty wygląda nieco inaczej, niż ta maturalna. Zanim przystąpi się do części z języka polskiego, warto zapoznać się z przykładowymi rozprawkami. Znajdują się one w Informatorze CKE.
Oto kilka kroków, które pomogą Ci napisać skuteczny wstęp do rozprawki: 1. Zacznij od „haka”: „Hak” to interesujące stwierdzenie lub pytanie, które przyciągnie uwagę czytelnika. Może to być na przykład ciekawy fakt, statystyka, pytanie retoryczne, krótkie anegdoty lub cytat związany z Twoim tematem. Ważne pojęcia: teza – stwierdzenie hipoteza – przypuszczenie argument – fakt, który potwierdza tezę bądź sprawdza hipotezę przykład – historia bohatera literackiego. Rozkład procentowy: wstęp – około 10-15% (przyjmijmy: 15%) argument 1 – około 20-40% (przyjmijmy: 30%) argument 2 – około 20-30% (przyjmijmy: 20%) argument 3 – około 20-30% (przyjmijmy: 20%) zakończenie – około 10-15% (przyjmijmy: 15%). Uwagi ogólne: Rozprawka składa się z minimum pięciu akapitów (pierwszy akapit – wstęp, drugi akapit – argument pierwszy (analiza tekstu), trzeci akapit – argument drugi (odwołanie do tekstu), czwarty akapit – argument trzeci (odwołanie do tekstu), piąty akapit– zakończenie). Akapit składa się z minimum dwóch zdań. Rozprawkę pisze się albo w czasie przeszłym (Wokulski był kupcem galanteryjnym), albo w czasie teraźniejszym (Wokulski to kupiec galanteryjny), jednak należy być konsekwentnym (trzymać się przyjętego czasu). W rozprawce nie używa się pierwszej osoby liczby pojedynczej (myślę, uważam) i pierwszej osoby liczby mnogiej (dostrzegamy, widzimy). Jest to dopuszczalne dopiero w zakończeniu (wyrażenie swojego zdania). Trzeba zwracać uwagę na powtórzenia – jeśli jakiś wyraz występuje w pierwszej linijce, dobrze byłoby unikać go przez minimum trzy kolejne linijki (nie zawsze się da). Trzeba zwracać uwagę na wiszące spójniki i przyimki – „a”, „i”, „o”, „u”, „w”, „z” to jednoliterowe wyrazy, które nie powinny znajdować się na końcu linijki. Kiedy pierwszy raz wymieniamy jakiegoś bohatera, należy podać jego imię i nazwisko (najpierw „Ignacy Rzecki”, a dopiero później „Ignacy”, „Rzecki”, „stary subiekt”). Kolejność argumentów musi być zaplanowana: – w przypadku, kiedy analizuje się fragment lektury obowiązkowej: drugi akapit – analiza fragmentu, trzeci akapit – odwołanie do całej lektury, czwarty akapit – odwołanie do innego tekstu kultury; – w przypadku, kiedy analizuje się tekst niebędący lekturą obowiązkową: drugi akapit – analiza fragmentu, trzeci akapit – odwołanie do innego tekstu kultury, który powstał wcześniej, czwarty akapit – odwołanie do innego tekstu kultury, który powstał później. Przechodzenie z jednego argumentu do drugiego musi być płynne (warto w pierwszym zdaniu drugiego argumentu odnieść się do pierwszego argumentu, a w pierwszym zdaniu trzeciego argumentu – do drugiego argumentu). Argument pierwszy może być nieco dłuży od argumentów drugiego i trzeciego, dlatego że powinien zawierać dwa, trzy cytaty. Argumenty drugi i trzeci powinny być mniej więcej równe (podobna liczba słów/linijek). W przypadku wybrania tezy, warto stworzyć stwierdzenie synonimiczne – wtedy we wstępie, w argumencie drugim i w zakończeniu podaje się jedną wersję tezy, a w argumencie pierwszym i w argumencie trzecim – drugą wersję tezy. Rozprawkę należy sprawdzić minimum trzy razy – raz pod kątem tego, z czym ma się największe problemy (na przykład interpunkcja), drugi i trzeci raz – całościowo. Rozprawka „do przyjęcia” ma minimum 250 słów, dobra rozprawka – od 350 do 650 słów. Małgorzata Woźna Małgorzata Woźna – magister filologii polskiej oraz kultury i praktyki tekstu, korepetytorka, korektorka i copywriterka, autorka bloga Prosty Polski, na którym od 2016 roku publikuje artykuły dotyczące języka polskiego. Pomaga uczniom szkół podstawowych i ponadpodstawowych uporać się z trudnymi zagadnieniami literackimi i językowymi. Daje wskazówki Polakom na temat poprawności problematycznych form. W zależności od tego, czy postawiona na początku została teza czy hipoteza, rozróżniamy dwa rodzaje rozprawki. Dedukcyjna: we wstępie zawiera tezę, co do której jestem jako autor przekonany. W dalszej części tekstu przytaczam argumenty, które moje zdanie potwierdzają. Ważne, aby unikać stwierdzeń typu: Wydaje mi się…. W szkole na języku polskim prędzej czy później zmierzysz się z rozprawką. To w końcu najczęstsza forma wypracowania. Czy wiesz, jak należy ją stworzyć, by dostać wszystkie punkty? W tym artykule omówimy, jak napisać rozprawkę krok po kroku. Liceum, a nawet ostatnie lata podstawówki to dobry czas, by się tym zainteresować. Jakimi umiejętnościami należy się wykazać w rozprawce Poloniści wymagają od swoich uczniów napisania naprawdę wielu rozprawek. A to dlatego, że ta forma wypracowania pojawia się zawsze na maturze i prawie zawsze na egzaminie ósmoklasisty. Uczniów jednak pisanie rozprawki krok po kroku często frustruje. Czy słusznie? Jest powód, dla którego rozprawka rok w rok pojawia się na arkuszach egzaminacyjnych. Nie chodzi nawet o sprawdzenie znajomości lektur i innych dzieł kultury. Większość dorosłych nie pamięta fabuły „Krzyżaków” tak dobrze, jak uczniowie w szkole. Do końca życia korzystamy jednak z umiejętności krytycznego myślenia i argumentowania. W szkole nie ma oddzielnego przedmiotu, który uczyłby dyskutować i logicznie wyciągać wnioski. Te umiejętności ćwiczy się po trochu na różnych przedmiotach. Na polskim, przyswajasz je, pisząc właśnie rozprawkę. Jeśli więc nauczysz się argumentować w rozprawce, skuteczniej wynegocjujesz kiedyś podwyżkę w pracy. Dlatego warto pisać rozprawki! Rozprawka krok po kroku – jakie są jej rodzaje Nie musisz na szczęście uczyć się różnych wzorów na rozprawkę. Co nie oznacza, że żaden podział nie istnieje. Nauczyciele często mówią, że rozprawka może być „na tak”, „na nie” lub „trochę na tak i trochę na nie”. Co to znaczy? Rozprawka z tezą to pierwsza forma, na jaką możesz się zdecydować. Zabierasz w niej jasne stanowisko w danym temacie. Jesteś albo „na tak”, albo „na nie”. Kusi, by dodać „zdecydowanie”, bo w tym przypadku rozprawki nie możesz się wahać. Twoim zadaniem jest użyć argumentów i przykładów, które przekonają czytelnika do Twojej racji. Używasz sformułowań takich jak „Z całą pewnością można stwierdzić, że…”, „Niewątpliwie”, „Jestem przekonany, że...” Rozprawka z hipotezą to drugi możliwy typ rozprawki. Piszesz ją, gdy widzisz, że temat jest zawiły i nie da się rozstrzygnąć sprawy jednoznacznie. Trochę jest tak, a trochę jest inaczej. Gdybasz, podajesz argumenty, które dowodzą, że prawda leży gdzieś pośrodku. Decydując się na tę formę, użyjesz takich wyrażeń: „Nie jest jasne, czy…”, „Z jednej strony…”, „Za to z drugiej strony…”. Teza czy hipoteza – jak podejść do tematu wypracowania Jaką formę rozprawki lepiej wybrać? Teoretycznie zależy to od pytania. Jeśli masz na nie jednoznaczną odpowiedź, piszesz rozprawkę z tezą. Jeśli nie – z hipotezą. Na pewno interesuje Cię jednak, którą z nich pisze się łatwiej, prawda? Rozprawka z tezą ma tę zaletę, że trudniej się w niej pogubić. Trzymasz się w końcu jednego stanowiska. Wybierasz argumenty, które wszystkie dowodzą tego samego. Łatwiej wszystko podsumować, bo w zakończeniu tak naprawdę powtarzasz tezę, tylko innymi słowami. Z drugiej strony rozprawka z hipotezą daje większą dowolność przy wyborze tekstów kultury. Weźmy temat: „Tęsknota – siła niszcząca czy budująca człowieka”. Stawiając hipotezę zamiast tezy, wystarczy, że znajdziesz dzieła, w których pojawia się wątek tęsknoty. Nie muszą wszystkie przedstawiać tego motywu w ten sam sposób. Dwa mogą pokazać, że tęsknota niszczy, a dwa, że buduje. Musisz bardziej przemyśleć zakończenie. Może w nim być teza, ale nie musi, do czego przejdziemy. Schemat rozprawki Czy można w ogóle nauczyć się, jak napisać rozprawkę krok po kroku? Przecież pisanie kojarzy się z pracą twórczą, której nie da się włożyć w ramy. Czy nie wystarczyłoby wykazać się kreatywnością? Na rozprawkę, jak sama nazwa wskazuje, powinniśmy patrzeć jak na małą rozprawę naukową. A ta musi mieć pewną strukturę, a nie być jedynie potokiem myśli autora. Dlatego pisanie rozprawki krok po kroku zgodnie ze schematem ma sens. Jeśli wybierasz się na studia z jakiejś dziedziny nauki, czekają tam na Ciebie jeszcze bardziej schematyczne prace. Warto się wprawić w ten rytm jeszcze w szkole średniej. Jakie stałe części ma więc rozprawka? Podstawowy podział to ten na wstęp, rozwinięcie i zakończenie. Przyjrzyjmy się dokładnie każdemu z tych elementów. Rozprawka krok po kroku – wstęp We wstępie rozprawki ogólnie zarysowujesz temat. Np. „Nieodłącznym elementem ludzkiego życia jest tęsknota”, „Każdy z nas raz na jakiś czas musi się zmierzyć z tęsknotą”, itd. Potem podajesz swoją tezę lub hipotezę. Np. „Uważam, że tęsknota hartuje ducha i jest zdecydowanie siłą budującą człowieka” albo „Nie jestem pewna czy tęsknota buduje, czy wyniszcza człowieka”. Aby otrzymać punkty za tę część wypracowania, udowodnij, że rozumiesz temat. Gdy piszesz o tęsknocie, nie pisz o samotności. Upewnij się, że Twoja teza lub hipoteza na pewno wybrzmiała we wstępie. Niech to będzie jedno zdanie, które możesz podkreślić ołówkiem. W Twojej pracy liczy się też kompozycja. Początek musi być wyraźnie krótszy niż rozwinięcie i mniej więcej tej samej długości co zakończenie. Niech to będzie jeden akapit. Na koniec wstępu możesz dodać zdanie takie jak: „Postaram się to udowodnić/Zastanowię się nad tym w moich dalszych rozważaniach”. Nie jest to jednak konieczność. A na wysokim poziomie, np. na maturze rozszerzonej z języka polskiego, takie wstawki nie są nawet mile widziane. Tu w końcu oczekujemy od piszącego nieco większej kreatywności. Rozprawka krok po kroku – rozwinięcie Rozwinięcie to najbardziej wymagająca część rozprawki. Z nim uczniowie mają największy problem. Po wstępie należy przejść do argumentacji, którą musisz poprzeć pasującymi przykładami. A to nie lada wyzwanie. Najczęściej trzeba sformułować minimum trzy argumenty. Na egzaminie ósmoklasisty zazwyczaj musisz odwołać się do wybranej obowiązkowej lektury i innego dowolnego tekstu kultury. Na maturze podstawowej należy wykorzystać załączony fragment tekstu, potem odwołać się do konkretnej obowiązkowej lektury i wybranego tekstu kultury. Najczęściej fragment tekstu pochodzi z lektury, którą trzeba wykorzystać w drugim argumencie. W przypadku rozprawki z hipotezą do każdego argumentu należy podać kontrargument. Dlatego w sumie będzie ich parzysta liczba. Jak zawsze – jedna myśl to jeden akapit. Każdy argument z przykładem zapisz w oddzielnym bloku tekstu. Argument i przykład to dwie różne rzeczy Uczniowie zbyt często mylą argument z przykładem. Argumentem nie jest to, że Wokulski tęsknił za Izabelą. Argument jest bardziej ogólną myślą. Można na przykład powiedzieć, że tęsknota niszczy człowieka, bo sprawia, że podejmuje on nieracjonalne decyzje. To jest ogólnik. Dopiero jako przykład warto podać Wokulskiego, który z tęsknoty do Izabeli próbował nawet odebrać sobie życie. Jak argumentować, by dostać wszystkie punkty? Logicznie i na temat. Jeśli piszesz rozprawkę z tezą „na tak”, nie możesz nagle podać argumentu na nie. Bardzo ważne są przykłady. Powołując się na tekst kultury, musisz wykazać się jego znajomością. Lepiej opisać ze szczegółami jedną scenę z książki niż ogólnikowo pisać o jej całości. Podaj konkretne nieracjonalne zachowania Wokulskiego, zamiast pisać, że z tęsknoty robił głupie rzeczy. Czy każdy tekst kultury się nada? Tekst kultury to naprawdę pojemny termin. Jest nim książka, wiersz i film, ale też obraz czy rzeźba. Możesz powołać się na komiks, a nawet piosenkę dla dzieci. Proste? Nie do końca. Często kojarzymy utwór, ale nie pamiętamy jego tytułu, nie mówiąc o autorze. A takie informacje trzeba w rozprawce zawrzeć. A na maturze rozszerzonej zabłyśniesz, jeśli będziesz w stanie zacytować fragment, np. wiersza z głowy. Przykład powinniśmy dobierać bardzo ostrożnie. Ma przecież pasować do argumentu. Czy możesz najpierw znaleźć przykład, a dopiero do niego dostosować argument? Oczywiście, wielu uczniów tak robi. Jeśli jednak wymyślanie przykładów sprawia Ci dużą trudność, zdecydowanie warto nad tym popracować. Zacznij od wypisania sobie najważniejszych problemów poruszanych na maturze, takich jak: miłość, ojczyzna, podróż, bunt władza. Następnie do każdego motywu odszukaj teksty kultury, w których ten wątek się pojawia. Motyw rodziny występuje np. w „Antygonie” Sofoklesa, „Panu Tadeuszu” Mickiewicza czy „Granicy” Nałkowskiej. Gotowe opracowania motywów znajdziesz w Internecie, ale może warto stworzyć własne? Zawsze zwróć uwagę na to, jak ma wyglądać rozprawka. Czasem musisz powołać się na tekst literacki, czyli książkę, wiersz, felieton, itd., bo tego wymaga polecenie. Rozprawka krok po kroku – zakończenie W zakończeniu powinno znaleźć się podsumowanie i konkluzja. Znów ogólnie nawiązujesz do głównego tematu pracy. Następnie krótko przytaczasz argumenty i stawiasz konkluzję – „Właśnie dlatego uważam, że...”. Oczywiście możesz też zmienić kolejność – zacząć od swojego stanowiska i dopiero potem przypomnieć argumenty. W przypadku rozprawki z tezą tak naprawdę w zakończeniu powtarzasz wstęp. Możesz go ukwiecić jakimś mądrym cytatem, np. „Świadczą o tym słowa Heraklita – »Droga śruby prosta jest, choć kręta«”, ale nie musisz. W rozprawce z hipotezą na końcu możesz jednak sformułować tezę, jeśli stwierdzasz, że jakieś argumenty przekonują Cię bardziej. Możesz też jeszcze raz podkreślić, że temat jest zawiły i nie można go jednoznacznie rozstrzygnąć. Należy jednak wziąć pod uwagę to i to. Jak napisać rozprawkę krok po kroku – przykład Zanim przejdziesz do pisania rozprawki, zrób jej plan. Bez żadnego przygotowania, szybko się pogubisz, stracisz czas i zafundujesz sobie dużo nerwów. Jak może wyglądać taki plan? Weźmy sobie ten sam temat z tęsknotą. Jest to siła budująca czy niszcząca człowieka? Musimy odwołać się do fragmentu z “Lalki” Bolesława Prusa, całości lektury i wybranego tekstu kultury. Fragment jak i cały temat pojawił się na maturze podstawowej z polskiego w 2018 roku. Sporządźmy przykładowy plan. Na początku decydujemy, że piszemy rozprawkę z tezą. Teza: Tęsknota to siła budująca człowieka Potem przechodzimy do wymyślania argumentów i dobierania do nich przykładów. Argument 1: Tęsknota buduje człowieka, bo pozwala mu bardziej docenić to, czego z wytęsknieniem pragnie. Przykład: Wokulski po powrocie do kraju z większą werwą zajął się pracą charytatywną, pracą u podstaw. Zechciał służyć Polsce, za którą na obczyźnie tak tęsknił. Argument 2: Tęsknota motywuje do działania. Ignacy Rzecki tęsknił za Wokulskim, gdy ten wyjechał walczyć w wojnie rosyjsko-tureckiej. Dla przyjaciela Rzecki zarządzał sklepem, by zachować jego świetność aż do powrotu właściciela. Argument 3: Tęsknota buduje, bo jest nierozerwalnie związana z miłością. Przykład: Karusia, bohaterka wiersza Adama Mickiewicza „Romantyczność” tęskni za ukochanym, który zmarł. Dzięki temu „patrzy sercem”, udowadnia, że naprawdę kochała. W zakończeniu wracamy do tezy i krótko przypominamy argumenty. Pisanie rozprawki krok po kroku nie jest takie trudne Wiesz już, jak się pisze rozprawkę krok po kroku. Z dobrym planem i znajomością lektur na pewno sobie poradzisz. Ćwicz wymyślanie argumentów, stwórz swoją tabelę motywów i pracuj nad poprawnością językową. Jeśli to wyćwiczysz – nieważne czy masz umysł humanistyczny, czy nie – zaczniesz zdobywać za rozprawki wysokie oceny. Trzymamy za to kciuki. Pamiętajmy, aby nie tworzyć jedynie prostych, składających się z jednego orzeczenia zdań, próbujmy tworzyć i te bardziej złożone. Uważajmy również na pisownię i wyodrębniajmy odrębne punty naszego eseju, umieszczając je w oddzielnych paragrafach. esej angielski esej jak napisać esej jak zacząć esej po angielsku esej Każdy uczeń będzie musiał dowiedzieć się, jak napisać rozprawkę. Jest to wypowiedź pisemna, która wymaga rzeczowej argumentacji. W artykule wyjaśniamy krok po kroku, jak rozpocząć rozprawkę, w jaki sposób przedstawić argumenty oraz jak napisać podsumowanie. Przybliżamy również schemat rozprawki oraz typowe zwroty dla tego rodzaju formy wypowiedzi. Rodzaje rozprawki Rozprawki można podzielić na kilka rodzajów, od których będzie następnie zależeć ich budowa. Rozprawka uzasadniająca: osoba pisząca musi odnieść się do z góry założonej tezy i uzasadnić jej prawdziwość. Temat rozprawki może wtedy przybrać taką formę jak na przykład „Wykaż na podstawie wybranych dzieł literatury, że człowiek jest istotą społeczną”;Rozprawka rozstrzygająca: w tym przypadku osoba pisząca rozprawkę zajmuje jedno z dwóch przeciwstawnych stanowisk – np. „Dobro czy zło – coś jest silniejsze?”;Rozprawka oceniająca: zadaniem piszącego taką rozprawkę jest poddanie wartościowaniu określonego zagadnienia – np. „Czy romantyczna miłość to siła wywierająca destrukcyjny wpływ na człowieka?”;Rozprawka analityczna: należy odnieść się do zagadnienia przedstawionego w ściśle określonym dziele, np. poddać analizie cechy osobowości głównego bohatera utworu syntetyzująca: polega na charakterystyce określonego motywu, który znajduje się w kilku utworach, np. „Człowiek człowiekowi wilkiem – udowodnij tezę na podstawie wybranych utworów literatury wojennej. Jak napisać rozprawkę – schemat Aby napisać dobrą rozprawkę, należy opracować jej schemat. Rozprawki składają się z trzech zasadniczych części, takich jak wstęp, argumentacja oraz podsumowanie rozprawki. Sprawdź jak powinna wyglądać budowa rozprawki. Wstęp do rozprawki – Jak zacząć rozprawkę? Zastanawiasz się jak zacząć pisać rozprawkę? Aby odpowiedzieć na pytanie o to, jak rozpocząć rozprawkę, trzeba wiedzieć, czy przyjmiemy metodę wnioskowania dedukcyjnego czy indukcyjnego. Dedukcja polega na wyjściu od przyjętej odgórnie, ogólnej tezy, którą udowadniamy następnie za pomocą konkretnych argumentów. W rozprawce indukcyjnej stawiamy natomiast hipotezę – określone założenie, które w dalszej części będziemy próbować potwierdzić lub obalić. Wstęp nie powinien być zbyt długi (około 1/5 całej rozprawki) ani składać się z więcej niż dwóch akapitów. Jakimi słowami zacząć rozprawkę? We wstępie warto zastosować takie zwroty jak „powszechnie sądzi się, że…”;„postaram się udowodnić, że…”;„przedstawię argumenty przemawiające za tym, że…”;„w niniejszej pracy spróbuję wykazać, że…”. Jak postawić tezę? Postawiona teza powinna być w jak największym stopniu precyzyjna i jednoznaczna. Nie może przybierać formy przypuszczenia ani wyrażać wątpliwości. Przykłady prawidłowo postawionej tezy mogą być następujące: „Człowiek jest istotą dobrą z natury”;„Miłość jest najważniejszą spośród cnót”;„Religia jest potrzebna człowiekowi”;„Lęk przed śmiercią towarzyszył człowiekowi każdej epoki”. Jak napisać rozprawkę i udowodnić postawioną tezę? Kiedy już udało się nam postawić tezę, wtedy przychodzi pora na jej udowodnienie. W tym celu należy przedstawić odpowiednie argumenty. Zatem jak się pisze rozprawkę, aby została dobrze oceniona? Przede wszystkim należy wykazać, że potrafimy myśleć w sposób analityczny i wyciągać logiczne wnioski. Czym więcej konkretnych argumentów, tym lepiej. Wskazane jest powoływanie się na słowa autorytetów oraz cytowanie dzieł literackich. Można również próbować udowodnić tezę poprzez odwołanie się do treści utworów muzycznych, filmów, a także dzieł sztuki, takich jak obrazy, rzeźby, freski, witraże czy budowle architektoniczne. Pisząc rozprawkę warto stosować takie zwroty jak: „na potwierdzenie postawionej tezy…”;„kolejnym argumentem jest…”;„argument ten można potwierdzić, wskazując na…”;„słowa te potwierdza…”;„niewątpliwie można uznać, że…”;„można założyć z całą pewnością, że…”;„dzieła autora wskazują jednoznacznie, że…”;„na podstawie przywołanych słów można stwierdzić, że…”;„słowa te dowodzą ponad wszelką wątpliwość, że…”;„przejdźmy teraz do kolejnego argumentu…”;„równie mocnym argumentem przemawiającym za postawioną tezą jest…”;„we wskazanym fragmencie możemy zauważyć, że…”;„nie sposób nie dostrzec, że…”;„należy zauważyć, że…”;„wnikliwa analiza pozwala dostrzec, że…”;„słowa te są potwierdzenie tego, że…”; Za pomocą kolejnych argumentów można krok po kroku wykazać, że postawiona we wstępie teza jest uzasadniona. Każdy argument warto zawrzeć w osobnym akapicie, co zwiększy czytelność rozprawki. Przedstawiając dowody, należy unikać jakichkolwiek subiektywnych ocen, pytań retorycznych, przypuszczeń czy przedstawiania wątpliwości lub dylematów bez ich rozstrzygnięcia. Właściwa część rozprawki powinna obejmować około 3/5 treści. Dowiedz się: Jaką funkcję pełni oksymoron? Jak powinno wyglądać zakończenie rozprawki? Zastanawiasz się jak zakończyć rozprawkę? Podsumowanie rozprawki jest częścią, która pozwala zwrócić uwagę na najważniejsze wnioski wypływające z analizy. Nie należy w zakończeniu powtarzać przedstawionych argumentów, lecz jedynie odnieść się do nich w sposób syntetyczny. Zakończenie rozprawki nie powinno być zbyt długie – najlepiej obejmować, podobnie jak wstęp, 1/5 całej pracy. W podsumowaniu można zawrzeć takie zwroty jak „w niniejszej pracy udało się wykazać…”;„przedstawione powyżej argumenty dowodzą ponad wszelką wątpliwość…”;„reasumując, można stwierdzić, że…”;„można zatem przyjąć, że…”;„mając na uwadze przedstawione argumenty, można stwierdzić, że…”;„niniejsza wypowiedź jest potwierdzeniem tego, że…”; Sprawdź także: Jak poprawnie napisać charakterystykę postaci? Uczniowie pytają, jak napisać rozprawkę: 1. Jak napisać plan rozprawki? Przed przystąpieniem do pisania rozprawki, warto opracować jej ramowy plan. Jest to schemat, który zawiera najważniejsze punkty omawiane w pracy. Najlepiej przedstawić je w krótkiej i prostej formie, np. równoważników zdań. Plan rozprawki powinien przyjmować logiczną strukturę – można stosować np. numerację za pomocą cyfr arabskich lub rzymskich. W planie można zamieścić wstępną wersję tezy, a także wypisać w jednym zdaniu każdy z argumentów. 2. Czy rozprawka może mieć 2 argumenty? Czym więcej argumentów, tym łatwiej jest udowodnić postawioną tezę lub zweryfikować hipotezę. Jeżeli jednak piszącemu rozprawkę uczniowi uda się znaleźć 2 mocne argumenty, wtedy liczba ta może okazać się wystarczająca. Trzeba mieć jednak pewność, że w wyczerpujący sposób omawiają one opracowywane zagadnienie. Decydując się na przedstawienie jedynie dwóch argumentów, warto przytoczyć cytaty i powołać się na autorytety. 3. Ile rozprawka powinna mieć akapitów? Rozprawka powinna mieć co najmniej 4 akapity – wstęp, przedstawienie dwóch argumentów oraz zakończenie. Każdy argument warto umieścić w osobnym akapicie. Do pisania rozprawki warto wcześniej się przygotować, opracowując ramowy plan. Należy pamiętać o tym, że rozprawka powinna składać się z trzech części, takich jak wstęp, rozwinięcie i zakończenie. W rozwinięciu przedstawiamy argumenty potwierdzające postawioną we wstępie tezę lub pozwalające zweryfikować hipotezę. Zakończenie rozprawki nie może być powtórzeniem wstępu ani wskazanych w rozwinięciu argumentów. Ma przyjąć formę krótkiego podsumowania, wskazującego najważniejszy wniosek z więc nadzieję, że już teraz będziecie wiedzieć, jak napisać rozprawkę, aby dostać dobrą ocenę lub zdać egzamin. Przed przystąpieniem do pisania rozprawki, warto opracować jej ramowy plan. Jest to schemat, który zawiera najważniejsze punkty omawiane w pracy. Najlepiej przedstawić je w krótkiej i prostej formie, np. równowa… Jak napisać rozprawkę ? Rozprawka , jak sama nazwa wskazuje, polega na rozprawianiu na zadany temat. Ma formę pisemnego rozważania np. o zachowaniu bohatera książki, o motywach literackich pojawiających się w różnych utworach lub o czysto teoretycznych rozważaniach np. o tym, czy książki papierowe znikną z naszej rzeczywistości. 3/5 Przeglądaj galerię za pomocą strzałek na klawiaturze fot. Anna Kaczmarz / Dziennik Polski / Polska PressPoprzednieNastępne Jak napisać rozprawkę? Wyjaśniamy krok po kroku. Podajemy schemat i przydatne słownictwo. Zobacz równieżPolecamy Jeśli popełni się poważny grzech nie da się go ukryć, jak chciała zrobić to Balladyna. Pustelnik domyślił się, że za zabójstwem Aliny stoi jej własna siostra. Jednak ta wyrzekała się okropnego czynu, chciała zapomnieć o nim, zatuszować go. Nie udało jej się to, jak znane przysłowie mówi "Kłamstwo ma krótkie nogi".Napisane przez J. Olczak. 1. BUDOWA ROZPRAWKI Rozprawka jest wypowiedzią o skonwencjonalizowanej, trójdzielnej budowie, na którą składają się: – wstęp – rozwinięcie – zakończenie. Wstęp powinien spełniać kilka funkcji: – wprowadzać czytelnika w problematykę, której dotyczyć będzie rozwinięcie – zachęcać do lektury całości wypracowania – przedstawiać stanowisko autora wobec problemu podanego w temacie. Rozwinięcie to główna część rozprawki. Zawiera podstawową treść rozważań – argumentację. Składają się na nią poszczególne argumenty, czyli dowody świadczące na rzecz słuszności przyjętego stanowiska, wyrażonego w formie tezy lub – rzadziej – hipotezy. Argumenty powinny być przede wszystkim przekonujące, czyli: – rzeczowe – oparte na faktach istotnie świadczących na rzecz słuszności tezy, – odpowiednio przedstawione – w zgodnej z wymogami retoryki, czyli sztuki przekonywania, formie językowej i we właściwej kolejności. Zakończenie to ostatnia część rozprawki, nierzadko niedoceniana, pomijana lub dopisywana „na siłę”. .Zakończenie można uznać za udane, jeśli: – zręcznie podsumowuje przedstawione w rozwinięciu rozważania – skłania czytelnika do refleksji nad przedstawionym problemem i jego rozstrzygnięciem. 2. TEMAT ROZPRAWKI Celem rozprawki maturalnej jest sprawdzenie umiejętność analizy i interpretacji tekstu literackiego oraz innych tekstów kultury (np. filmów, spektakli teatralnych, dzieł plastycznych), a także odwoływania się do trafnie wybranych kontekstów literackich bądź kulturowych. Praca nad rozprawką powinna się zawsze zaczynać od analizy tematu, który składa się z polecenia i dołączonego do niego tekstu literackiego (epickiego lub dramatycznego). Samo polecenie składa się z trzech części: 1) pytania, w którym zawarty jest problem: np. Samotność – szansa czy ograniczenie? 2) określenia czynności, które piszący ma wykonać, oraz wskazania materiału, na którym powinien oprzeć swoje rozważania: Rozważ problem i uzasadnij swoje zdanie, odwołując się do załączonego fragmentu oraz do innych, wybranych przez siebie, tekstów kultury. 3) określenia minimalnej długości pracy (zawsze takiej samej): Twoja praca powinna liczyć co najmniej 250 słów. Pierwsze i najważniejsze pytanie, które powinna sobie postawić osoba przygotowująca się do napisania rozprawki, powinno brzmieć: Czego dotyczy problem? Dylemat można rozstrzygnąć twierdząco, przecząco lub zająć postawę ambiwalentną (Tak, ale… lub: Nie, ale…) Po sformułowaniu tezy (lub hipotezy) należy się zastanowić nad doborem tekstów kultury, które pozwolą nam oświetlić rozważany problem i posłużą do przekonującego uargumentowania słuszności przyjętego stanowiska. Temu zagadnieniu poświęcony został kolejny rozdział opracowania. 3. ODWOŁANIA DO TEKSTÓW KULTURY Rozprawka na poziomie podstawowym jest formą wypowiedzi pisemnej, która wymaga od zdającego odwołania się do załączonego tekstu oraz do wybranego tekstu/wybranych tekstów kultury. W przypadku, jeśli dany tekst literacki jest fragmentem lektury oznaczonej w podstawie jako obowiązkowa, uczeń powinien także odwołać się do całości utworu. Szczegółowe wskazówki dotyczące liczby tekstów i sposobu odwołania się do nich znajdują się w poleceniu. Konieczność omówienia zamieszczonego w arkuszu maturalnym tekstu jest oczywista i nie będziemy się zajmować rozwijaniem tego wątku. Niejednokrotnie więcej problemów sprawia odwołanie się do wybranego tekstu kultury lub ich większej liczby, jeśli do tego zobowiązuje nas temat. 4. CO TO ZNACZY: ODWOŁAĆ SIĘ? Możemy to sformułowanie zastąpić innymi, bliskoznacznymi: przywołać, powołać się na, wspomnieć o lub, po prostu – omówić, skomentować. A zatem – oprócz właściwego omówienia tekstu załączonego w arkuszu, powinniśmy także omówić inne teksty. Po co? Odpowiedź jest jasna – aby lepiej oświetlić rozważany problem i umocnić postawioną we wstępie tezę. Konieczność taka zachodzi w sytuacji, gdy: a) zagadnienie (problem, zjawisko) zasygnalizowane w temacie rozprawki jest na tyle obszerne, że można je zlokalizować (dopatrzyć się, doszukać) w wielu rozmaitych tekstach kultury (a więc nie tylko utworach literackich); b) teza, którą formułujemy, powinna być umocniona (udokumentowana, udowodniona) szerzej, bardziej wyraziście, a więc bardziej przekonująco. Zacznijmy od omówienia kilku prostych reguł dotyczących przywoływania innych tekstów kultury: a) Tę część argumentacji zamieszczamy w rozprawce w drugiej kolejności – po omówieniu tekstu podstawowego, dołączonego do tematu rozprawki. b) Komentarz lub komentarze związane z przywołanymi tekstami kultury powinny być krótsze niż komentarz odnoszący się do tekstu głównego. c) Komentarze związane z przywołanymi tekstami powinny we właściwy sposób nawiązywać do zagadnienia poruszonego w temacie rozprawki. 5. CO TO ZNACZY: NAWIĄZYWAĆ DO PROBLEMU? To właśnie najistotniejsza kwestia związana z odwołaniami do innych tekstów kultury. Aby odwołanie było właściwe, powinno spełniać dwa zasadnicze kryteria: - powinno odnosić się do tekstu kultury (a zatem dzieła literackiego lub malarskiego, filmowego, muzycznego, teatralnego, ewentualnie rzeźby, albo innego wytworu kultury jak np. forma dziennikarska, instalacja artystyczna czy fotografia); - powinno być związane z zagadnieniem wspomnianym w temacie rozprawki w taki sposób, by przyjętą tezę umacniać (ale można sobie też wyobrazić rozprawkę, w której autor stosuje również argumenty "przeciw" i konfrontuje je z tymi "za"). opr. na podstawie Jak przygotować i napisać rozprawkę maturalną? Poradnik, IBE , Warszawa 2014 KRYTERIA OCENY ROZPRAWKI A. Sformułowanie stanowiska wobec problemu podanego w poleceniu - stanowisko jest adekwatne do problemu podanego w poleceniu - 6 pkt - stanowisko jest częściowo adekwatne do problemu podanego w poleceniu - 3 pkt - stanowisko jest nieadekwatne lub brak stanowiska - 0 pkt B. Uzasadnienie stanowiska - trafne, szerokie i pogłębione - 18 pkt - trafne i szerokie - 12 pkt - trafne, ale wąskie - 8 pkt - uzasadnienie częściowe - 4 pkt - brak uzasadnienia stanowiska - 0 pkt C. Poprawność rzeczowa - brak błędów rzeczowych - 4 pkt - nie więcej niż jeden błąd rzeczowy - 2 pkt - błędy rzeczowe - 0 pkt D. Zamysł kompozycyjny - kompozycja funkcjonalna - 6 pkt - zaburzenia funkcjonalności kompozycji - 3 pkt - brak zamysłu kompozycyjnego - 0 pkt E. Spójność lokalna - pełna spójność wypowiedzi lub nieznaczne zaburzenia spójności - 2 pkt - znaczne zaburzenia spójności - 1 pkt - wypowiedź niespójna - 0 pkt F. Styl tekstu - styl stosowny - 4 pkt - styl częściowo stosowny - 2 pkt - styl niestosowny - 0 pkt G. Poprawność językowa - brak błędów lub nieliczne błędy nierażące - 6 pkt - liczne błędy nierażące lub nieliczne błędy rażące - 3 pkt - liczne błędy rażące - 0 pkt H. Poprawność zapisu - zapis w pełni poprawny lub nieliczne błędy nierażące - 4 pkt - liczne błędy nierażące lub nieliczne błędy rażące - 2 pkt - liczne błędy rażące - 0 pkt Jeśli w kategorii A praca uzyska 0 punktów, oceniający nie przyznaje punktów w pozostałych kategoriach. Jeśli w kategorii A praca uzyska 3 punkty, a w kategorii B - 0 punktów, oceniający nie przyznaje punktów w pozostałych kategoriach. Jeśli praca składa się z mniej niż 250 słów, oceniający przyznaje punkty tylko w kategoriach A, B i C. Pojawienie się rzeczowego błędu kardynalnego dyskwalifikuje pracę - piszący otrzymuje 0 punktów Drukuj E-mail
.